Mae Tyfu Cymru wedi cychwyn y fframwaith cynaliadwyedd hwn mewn ymateb i angen a nodwyd drwy waith parhaus gyda grŵp diwydiant â ffocws ar dyfwyr masnachol yng Nghymru. Mae pob tyfwr sy'n rhan o'r cynllun wedi cynnal archwiliad cynaliadwyedd ac wedi gosod eu cynlluniau gweithredu eu hunain sy'n cyfrannu at nodau a rennir y fframwaith cynaliadwyedd.
Mae'r gwaith hwn yn parhau ac mae'r camau nesaf yn cynnwys diffinio targedau ystyrlon, ac agor i dyfwyr mwy masnachol i nodi sut mae eu gweithgareddau'n ymateb i'r argyfwng hinsawdd, Nodau Llesiant Cymru a pholisi sy'n datblygu o ran sut y caiff taliadau ar gyfer nwyddau cyhoeddus eu gwneud drwy'r Cynllun Ffermio Cynaliadwy.
All sectors of the Welsh economy face significant challenges from our changing economy and climate. We see this as a crucial aspect for how we support the horticulture industry to adapt in a balanced way. This must make sense both environmentally and commercially, to respond the climate crisis and the significant and growing demand for sustainable produce from Wales.
It is also a step towards capturing the true value of the horticulture industry in Wales and its vital contribution towards the Welsh Government’s vision for a low carbon economy and emerging policy for the Sustainable Farming Scheme with Wales Well-Being Goals at its core.
A next phase is planned to include defining meaningful targets for the sustainability framework and then opening-up to more commercial growers from Wales to become involved.
Find out more about the framework action areas and useful resources, including how to join in the below
Mae sawl busnes yn y clwstwr yn tyfu heb fawn gyda sawl un arall yn gweithio tuag at y nod hwn. I rai, yr her yw argaeledd cyfryngau tyfu amgen dibynadwy; i eraill mae peryglon colledion cynhyrchu yn rhwystr i newid. Mae gweithio ar y cyd yn golygu y gellir gosod targedau lleihau mawn y cytunwyd arnynt a gellir gwneud cynnydd dros amser.
Mae sawl busnes yn y clwstwr yn tyfu heb fawn gyda sawl un arall yn gweithio tuag at y nod hwn. I rai, yr her yw argaeledd cyfryngau tyfu amgen dibynadwy, i eraill mae peryglon colledion cynhyrchu yn rhwystr i newid. Mae gweithio ar y cyd yn golygu y gellir gosod targedau lleihau mawn y cytunwyd arnynt a gellir gwneud cynnydd dros amser.
Mae rheoli dŵr da yn hanfodol er mwyn cynnal cynnyrch, sicrhau ansawdd, aros o flaen deddfwriaeth a chadw costau cynhyrchu i lawr. Gwneir hyn yn gyffredin drwy gyfuno defnydd prif gyflenwad dŵr gyda dŵr haniaethol, casglu ac ailgylchu. Fodd bynnag, mae'r dewisiadau amgen hyn hefyd yn creu costau oherwydd anghenion storio a thriniaeth. Gall yr hinsawdd sy'n newid olygu cyfnodau o sychder a straen planhigion, gan arwain at golled wrth gynhyrchu a chynyddu clefyd planhigion. Dylai tyfwyr ystyried sut i ddefnyddio dŵr yn ddoeth, nawr ac yn y dyfodol.
Mae pridd iach yn hanfodol i dyfwyr oherwydd ei fod yn dal dŵr a maetholion a’u rheoleiddio, ac yn darparu cymorth i blanhigion yn ogystal â helpu i gynnal systemau gwreiddiau iach. Er bod is-haenau synthetig a hydroponeg yn dod yn boblogaidd fel dulliau tyfu masnachol, mae’r ddau yn gymharol newydd, ac mae’r rhan fwyaf o blanhigion yn cael eu tyfu yn y pridd. Y tu hwnt i gynhyrchu planhigion, mae gan briddoedd iach rôl sylfaenol o ran ansawdd amgylcheddol sy'n atal llifogydd trwy reoleiddio dŵr ffo, hidlo llygryddion ac ailgylchu maetholion. Mae pridd yn gweithredu fel sinc carbon sy'n hanfodol i leihau newid yn yr hinsawdd.
Mae rheoli plâu a chlefydau yn hanfodol wrth gynhyrchu planhigion o safon ac mae'r wyddoniaeth a'r dechnoleg o gwmpas hyn yn tyfu'n gyflym. Mae rheolaethau cemegol yn mynd yn ddrytach ac yn llai derbyniol oherwydd eu bod yn creu difrod i’r amgylchedd. Mae Rheoli Plâu a Chlefydau Integredig gan ddefnyddio rheolaethau naturiol, bioreolaethau yn cael ei ddefnyddio'n helaeth mewn planhigfeydd. Mae datblygiadau yn cael eu gwneud hefyd mewn diagnosteg clefydau sy'n galluogi mesurau rheoli wedi'u targedu. Mae gweithio ar y cyd yn golygu y gellir gosod targedau lleihau cemegol y cytunwyd arnynt a gellir gwneud cynnydd dros amser.
Mae busnesau garddwriaethol yn ddibynnol ar lafur medrus ond mae prinder gweithwyr medrus yn golygu ei bod yn gynyddol hanfodol denu talent i'r diwydiant, trwy hyrwyddo manteision gweithio mewn garddwriaeth, a thrwy ddarparu gwaith diogel ac ystyrlon. Mae sawl busnes yn neilltuo cyfrifoldebau staff i arferion amgylcheddol da ac yn talu'r Cyflog Byw Go Iawn. Mae nodi a gweithio gyda chyflenwyr i weithredu mewn ffyrdd cyfrifol, rhannu gwybodaeth ac adnoddau gyda busnesau eraill a chynnwys y gymuned leol i gyd yn cymryd cyfrifoldeb.
Mae datblygiadau mewn technoleg a dulliau tyfu newydd yn rhoi cyfleoedd i fusnesau garddwriaeth wella eu heffeithlonrwydd a chynyddu eu cynhyrchiant. Mae hydroponeg yn un dull sy'n galluogi tyfu planhigion dan do, gan roi rheolaeth i dyfwyr dros oleuadau, dŵr a maetholion sydd eu hangen wrth leihau'r defnydd o blaladdwyr.
Mae'r economi gylchol i gyd yn ymwneud â chadw adnoddau sy'n cael eu defnyddio am gyfnod hirach. Rhannu adnoddau gyda busnesau cyfagos, troi sgil-gynhyrchion a gwastraff yn adnoddau y gellir eu defnyddio ac ailfeddwl modelau busnes confensiynol lle, er enghraifft, mae coed a phlanhigion yn cael eu rhentu a'u dychwelyd i'r feithrinfa i barhau i gael eu hailblannu ac i atal gwastraff.
Mae pob busnes yn dibynnu ar adnoddau fel ynni a thrafnidiaeth. Mae hyn yn cynhyrchu allyriadau nwyon tŷ gwydr felly mae angen rheoli'r adnoddau hyn yn ofalus i gadw allyriadau i lawr. Mae gan sawl busnes yn y clwstwr rai ynni adnewyddadwy wedi'u gosod a bydd costau cynyddol ac argaeledd ynni sy'n deillio o danwydd ffosil yn debygol o olygu bod angen newid tuag at ynni adnewyddadwy ac i ffwrdd o ddisel a phetrol. Mae cynhyrchu plaladdwyr a gwrtaith yn ddwys o ran ynni a seiliedig ar olew, felly bydd angen dewisiadau amgen. Gall mesur olion traed carbon yn unigol ac ar y cyd ddangos sut mae'r sector yn cyfrannu at dargedau lleihau byd-eang ar gyfer Sero Net.
Mae cynaliadwyedd yn bwnc llosg ym maes garddwriaeth gyda phrynwyr a defnyddwyr yn chwilio fwyfwy am fusnesau sy'n dangos arferion amgylcheddol ac effeithiau cymdeithasol cadarnhaol. Mae’r dosbarth meistr hwn yn cyflwyno dull profedig o'ch arfogi â'r wybodaeth ymarferol ynghylch sut i gynnwys cynaliadwyedd yn eich busnes garddwriaeth. O dyfu heb fawn, osgoi pecynnu plastig, i ddefnyddio dŵr ac ynni yn effeithlon, a sut rydych yn ymgysylltu â staff, cyflenwyr a chwsmeriaid.