Mewnforio, Allforio a Symud planhigion, gan gynnwys Pasbortau Planhigion, yng Nghymru a mewnforio ac allforio i wledydd yn yr Undeb Ewropeaidd Arweiniad Enghreifftiol i ddod o hyd i wybodaeth (Tachwedd 2022)
Download the Toolkit: Importing-exporting-moving-plants-Nov-22-W.pdf
Mae newidiadau i reoliadau iechyd planhigion yn cael eu cyflwyno wedi i'r DU adael yr UE. Bydd y rhain yn effeithio'n uniongyrchol ar arddwriaeth fasnachol.
Mae llawer o newidiadau ac mae'r newidiadau hyn yn parhau i gael eu gwneud wrth i reolaethau ffiniau gael eu cyflwyno. Fodd bynnag, os ydych chi eisoes yn mewnforio ac allforio bydd y rhain yn gyfarwydd i raddau helaeth. Os ydych chi'n symud planhigion o fewn Prydain Fawr neu newydd ddod i fewnforio/allforio, bydd gweithgareddau newydd ar eich cyfer ond mae llawer o gyngor ar gael. Eich pwynt galwad cyntaf ddylai fod eich Arolygydd Iechyd Planhigion a Hadau APHA.
Nod y rheoliadau yw cynyddu bioddiogelwch ac amddiffyniad rhag plâu a chlefydau planhigion. Mae angen i fusnesau sy'n gwerthu planhigion a chynhyrchion planhigion fod yn ymwybodol, ac os yw'n berthnasol iddyn nhw, weithredu ar y rheoliadau hyn. Mae'n hanfodol, lle mae busnes yn ymwneud â mewnforio neu allforio, masnach busnes-i-fusnes, masnach ar-lein a gwerthu o bell (gan gynnwys danfoniadau cartref), eu bod yn deall y rheoliadau.
Symud planhigion o fewn Prydain Fawr
Mae'n bwysig bod busnesau garddwriaeth yng Nghymru yn ymwybodol o reoliadau iechyd planhigion. Mae'r rhain yn cynnwys cofrestru’r busnes, ardystio, arolygu, pasbortau planhigion a thystysgrifau sicrhau iechyd planhigion, labelu a chadw cofnodion.
Mae sawl term allweddol y bydd angen i chi fod yn ymwybodol ohonynt a gellir cael mynediad at y rhestrau termau drwy'r adnoddau isod. Ymhlith y termau hyn mae:
Pasbortau Planhigion
Tystysgrifau Ffotoiechydol
Ardaloedd Di-bla (yn y DU sy’n disodli term Parth Gwarchodedig yr UE)
Uned Fasnach
Gweithredwr Awdurdodedig, Gweithredwr Proffesiynol
Newidiodd rheoliadau a ffurf pasbortau planhigion ar ôl 1 Ionawr 2021. Nid yw baner yr UE bellach yn cael ei defnyddio ar basbortau planhigion Prydain Fawr/tystysgrifau ffotoiechydol. Bydd pasbort planhigion y DU yn dangos bod safonau iechyd planhigion Prydain Fawr wedi eu cyrraedd.
Oherwydd dull graddol y Llywodraeth o gyflwyno rheolaethau mewnforio, bydd yn bwysig sicrhau eich bod yn cael yr wybodaeth ddiweddaraf ar y rheoliadau hyn drwy ddefnyddio'r Porth Gwybodaeth Iechyd Planhigion a thudalennau gwe gov.uk.
Mae angen pasbortau planhigion (neu Dystysgrifau Ffotoiechydol) ar gyfer pob "planhigyn ar gyfer plannu" (gan gynnwys planhigion wedi'u potio) sy'n cael eu masnachu busnes-i-fusnes (sydd fel arfer yn cynnwys gwerthu i dirlunwyr) a lle mae busnesau'n symud planhigion dros 10 milltir, gan gynnwys rhwng safleoedd. Mae angen pasbortau planhigion ar gyfer gwerthu ar-lein i gwsmeriaid difusnes. I gyhoeddi pasbortau planhigion, rhaid i chi gael eich cofrestru a'ch awdurdodi i wneud hynny drwy APHA. Dylid ymgynghori â’ch arolygydd iechyd planhigion lleol ar hyn. Rhaid i bob busnes gadw cofnodion pasbort/tystysgrifau ffotoiechydol. Efallai y bydd eu hangen ar gyfer olrhain planhigion at ddibenion bioddiogelwch.
Mae angen pasbortau planhigion ar gyfer busnesau a sefydliadau. Mae’n cynnwys elusennau sy’n gwerthu planhigion fel eu prif weithgaredd neu sy’n gwerthu planhigion yn aml.
Erbyn hyn mae llawer o adnoddau ar-lein i esbonio'r rheoliadau. Mae taflen cwestiynau cyffredin ar
Mae gwybodaeth ar gofrestru a mynediad at fodiwl e-ddysgu ar basbortau planhigion ar gael ar:
Mae templedi Pasbort Planhigion y DU ar gael yn
UKPP-templates2.pdf (defra.gov.uk)
Mae gwybodaeth am gael eich awdurdodi i ddarparu pasbortau planhigion ar gael ar
Os oes gennych gwestiynau pellach, gallwch chi gysylltu â’r Llinell Gymorth Iechyd Planhigion. Yng Nghymru, gallwch chi gysylltu â’r Llinell Gymorth Iechyd Planhigion ar 0300 1000 313 neu e-bostio planthealth.info@apha.gov.uk . Gallwch chi dderbyn cymorth ar basbortau planhigion hefyd os ydych chi’n e-bostio PlantPassportRegistration@apha.gov.uk
Cofiwch y bydd symud planhigion i Ogledd Iwerddon ac oddi wrthi yn gofyn am wahanol weithdrefnau. Bydd mwy o fanylion ar gael gan Defra.
Masnachu ers gadael yr UE
Mae gwybodaeth ar gael am Reolaethau Ffiniau mewn perthynas â Chymru ar
Rheolaethau a seilwaith ar ôl-ymadael â'r UE | LLYW. CYMRU
O 1 Ionawr 2021, roedd angen rhif EORI i symud nwyddau rhwng Prydain Fawr a'r UE a Gogledd Iwerddon ac Ynysoedd y Sianel
Mewnforio planhigion i Gymru a Lloegr
Cafodd rheoliadau a rheolaethau ffiniau eu cyflwyno fesul cam ar 1 Ionawr 2021.
Dylai mewnforwyr planhigion
- ymgyfarwyddo â gofynion ardystio
- cofrestru ar PEACH neu IPAFFS
- penderfynu a ddylid cofrestru Man Cyrchfan (POD) gan y bydd hyn yn rhoi mwy o hyblygrwydd i'r mewnforwyr
- cofrestru gydag APHA fel Gweithredwr Proffesiynol, neu'r Comisiwn Coedwigaeth ar gyfer coed neu gynnyrch coed
Mae canllaw cynhwysfawr i'r rheoliadau a chofrestru a rhagosod nwyddau ar gael ar
Mae crynodeb o'r adnoddau, gyda dolenni, gan gov.uk ar gael ar
Mewnforio ac allforio planhigion a chynhyrchion planhigion - GOV.UK (www.gov.uk)
Mae cysylltiadau drwy Borth Gwybodaeth Iechyd Planhigion y DU ar gyfer mewnforion ac allforion ar gael ar
Masnach - Porth Gwybodaeth Iechyd Planhigion y DU (defra.gov.uk)
Wrth fewnforio, y blaenoriaethau yw bod y tystysgrifau ffytoiechydol yn eu lle, bod rhag hysbysiad yn cael ei wneud o'r mewnforio drwy PEACH neu IPAFFS, a bod dogfennaeth yn cael ei pharatoi a'i chadw. Ar hyn o bryd mae newid i ddefnyddwyr o system PEACH i IPAFFS (Mewnforio Cynnyrch Anifeiliaid Bwyd a System Fwyd).
Bydd y rheoliadau ar gyfer archwilio planhigion sy'n cael eu mewnforio yn newid yn ystod y dull gweithredu fesul cam. Gall archwiliadau gael eu cynnal mewn Mannau Cyrchfan cofrestredig. Bydd angen i fewnforwyr gofrestru'r rhain. Dylid gofyn am arweiniad gan yr arolygydd iechyd planhigion lleol. Mae gwybodaeth ar gael yn y ddolen uchod.
Bydd angen datganiadau mewnforio a gall tariffau a thollau fod yn daladwy. Mae asiantau tollau yn aml yn cael eu defnyddio i ddelio â thasgau gweinyddu.
Mae gweminar cynhwysfawr ar y pwnc hwn ar gael (Mewnforion mewn Garddwriaeth) ar Hwb Gwybodaeth Tyfu Cymru
Allforio planhigion o Gymru a Lloegr
O 1 Ionawr 2021 nid oedd Pasbortau Planhigion newydd yr UE bellach yn ddilys a bydd angen Tystysgrif Ffotoiechydol i symud "yr holl blanhigion ar gyfer plannu" o Brydain i'r UE. Ni chafodd y newidiadau ar gyfer allforio planhigion eu cyflwyno fesul cam, yn wahanol i fewnforion. Mae'r rheolaethau a'r systemau i'w hallforio yn yr UE yn cael eu penderfynu gan yr UE.
Dylai allforwyr planhigion i'r UE
- ymgyfarwyddo â gofynion mewnforio'r UE ar gyfer eu cynnyrch
- gwirio a fydd angen profion labordy ar ddeunydd i'w hallforio drwy eu harolygydd iechyd planhigion APHA
- cofrestru gydag APHA fel Gweithredwr Proffesiynol, neu'r Comisiwn Coedwigaeth ar gyfer coed neu gynnyrch coed
- gwirio gofynion ychwanegol ar gyfer eu cynhyrchion e.e. marchnata hadau ac amrywiaethau, rhywogaethau wedi'u gorchuddio o dan CITES, cynnyrch organig. Mae rhai planhigion na ellir eu hallforio.
Mae gwybodaeth am allforio, gwneud cais am dystysgrifau ffytoiechydol a chofrestru ar gyfer allforio ar gael ar
https://www.gov.uk/guidance/export-plants-and-plant-products-from-great-britain-and-northern-ireland
Mae canllaw cwestiynau cyffredin ar farchnata, mathau o blanhigion a hadau ar gael ar
https://planthealthportal.defra.gov.uk/assets/uploads/Plant-varieties-and-seed-QA-.pdf
a phlanhigion wedi'u rheoleiddio a chynhyrchion planhigion ar
External-Plant-and-Forestry-V.2-final.pdf (defra.gov.uk)
Fel gyda mewnforion bydd angen datganiadau mewnforio a gall tariffau a thollau fod yn daladwy. Mae asiantau tollau yn aml yn cael eu defnyddio i ddelio â thasgau gweinyddu.
Symud planhigion a chynhyrchion planhigion rhwng Prydain Fawr a Gogledd Iwerddon
Mae'r rheoliadau ar symud planhigion a chynhyrchion planhigion rhwng Prydain Fawr a Gogledd Iwerddon yn wahanol i’r rheoliadau symud o fewn Prydain Fawr.
Mae'r Gwasanaeth Cymorth i Fasnachwyr ar gael i'ch tywys drwy symud nwyddau o dan Brotocol Gogledd Iwerddon https://www.gov.uk/guidance/trader-support-service
Gogledd Iwerddon i Brydain Fawr
Gellir symud nwyddau o Ogledd Iwerddon i Brydain Fawr yn yr un modd â chyn 1 Ionawr 2021 os ydynt yn nwyddau cymwys Gogledd Iwerddon. Gellir gweld arweiniad ar hyn yn:
Symud nwyddau cymwys o Ogledd Iwerddon i weddill y DU - GOV.UK (www.gov.uk)
Prydain Fawr i Ogledd Iwerddon
Ar gyfer planhigion sy’n cael eu hallforio i Ogledd Iwerddon sydd angen eu harchwilio a’u hardystio, efallai na fydd angen i chi dalu, gyda’r costau’n cael eu hanfonebu gan yr ardystiwr i’r Llywodraeth o dan y Cynllun Cymorth Symud. Mae mwy o fanylion am y Cynllun hwn ar gael ar:
Os ydych chi’n allforio ffrwythau, llysiau neu flodau wedi’u torri o Brydain Fawr at y UE neu Ogledd Iwerddon, efallai y byddwch chi’n gymwys ar gyfer y cynllun masnachwyr archwilio allforion iechyd planhigion (PHEATS) lle gallwch chi wneud eich archwiliadau eich hun a gwneud cais i dystysgrifau planhigion gael eu cyhoeddi. Mae manylion cofrestru ar gael ar:
PHEATS - Hafan - Porth Gwybodaeth Iechyd Planhigion y DU (defra.gov.uk)
Cyfryngau Tyfu
Bydd angen i'r cyfryngau tyfu sydd ynghlwm â, neu'n gysylltiedig â phlanhigion i'w hallforio o Gymru, gwrdd â gofynion mewnforio trydedd wlad yr UE. Mae canllawiau ar gael nawr:
Cynnyrch organig
Bydd bwyd a bwyd anifeiliaid sydd wedi'i ardystio fel organig ym Mhrydain Fawr yn parhau i gael ei dderbyn fel organig yn yr UE tan 31 Rhagfyr 2023
https://www.gov.uk/guidance/importing-and-exporting-organic-food
Nodiadau ychwanegol
Sefydliadau Llywodraethol
Mae APHA (Asiantaeth Iechyd Anifeiliaid a Phlanhigion) yn asiantaeth weithredol o Defra. Ar gyfer planhigion, APHA sy'n gyfrifol am adnabod a rheoli clefydau a phlâu endemig ac egsotig a gwyliadwriaeth plâu a chlefydau newydd a rhai sy'n dod i'r amlwg. Mae hefyd yn gyfrifol am hwyluso masnach ryngwladol mewn planhigion.
Mae PHSI (Arolygiaeth Iechyd Planhigion a Hadau) yn rhan o APHA ac mae’n gweithredu a gorfodi polisi iechyd planhigion yng Nghymru ar ran Llywodraeth Cymru. Mae gan Arolygwyr Iechyd Planhigion a Hadau, sy'n gweithio mewn rhanbarthau, ddyletswyddau gan gynnwys ardystio planhigion ar gyfer allforion ac arolygu planhigion a deunydd planhigion wedi'u mewnforio. Gellir cysylltu â PHSI am wybodaeth.
Ar hyn o bryd mae'r DU yn gweithredu o dan reoliadau iechyd planhigion SRSF (Rheolau Doethach ar gyfer Bwyd Mwy Diogel) ar gyfer mewnforio ac allforio planhigion.
Tudalennau gwe'r Llywodraeth
Y brif ffynhonnell yw:
Porth Gwybodaeth Iechyd Planhigion
Mae hwn yn ganolfan ar-lein ar gyfer gwybodaeth iechyd planhigion (gan gynnwys mewnforion ac allforion), data ac adnoddau ar blâu.
https://planthealthportal.defra.gov.uk/
Fideos a modiwlau hyfforddi
Mae safon iechyd planhigion gwirfoddol yn cael ei gyflwyno ac mae hyn yn cael ei ddisgrifio ar dudalennau gwe Plant Iach https://planthealthy.org.uk/ Cynhyrchwyd cyfres o fodiwlau hyfforddi (Cyflwyniad i Iechyd Planhigion ac Ymarfer Bioddiogelwch Da) i gefnogi'r safon hon ac mae'r rhain yn ddefnyddiol i ddeall safon iechyd planhigion.